13 June 2014

Cái nút áo bằng kim cương giả





Những vật dụng nào sẽ được người đàn bà bỏ lại khi ra khỏi nhà sau một cuộc hôn nhân? Có người bỏ lại tất cả, trừ những đứa con. Có người gói ghém gọn gàng tất cả quần áo lót cho vào một cái bọc rồi vứt vào thùng rác. Còn nàng Valeria, vợ đầu của Humbert, đã vứt xuống bùn một cái nút áo:

Sự trống trải ngoài phố, không hé lộ chút gì về chuyến ra đi của vợ tôi ngoài một nút áo bằng kim cương giả mà ả vứt xuống bùn sau khi gìn giữ nó ba năm vô ích trong chiếc hộp vỡ, có lẽ đã cứu tôi khỏi cảnh máu me đầy mũi.

Nếu như khi chia tay, người đàn ông có thể ra đi với bộ quần áo trên người (và một cái thẻ ATM trong túi, chẳng hạn), và bước vào cơn mưa với cả một trời tự do trước mắt; thì đàn bà, dù có là Tây chăng nữa, cũng vướng víu đủ thứ đồ đạc cá nhân của mình, từ những mẩu son dùng dở, gói băng vệ sinh chưa đụng đến, cho đến những cái túi đắt tiền, và vô số quần áo thậm chí chưa cắt giá, đó là chưa kể những đứa con, những người bạn chung, những con đường nhỏ, những góc phố quen. Vậy nên sự ra đi của đàn bà lúc nào cũng bi tráng, cũng là dấu ấn không thể quên, dù là với ai. Khó có cảnh chia tay nào được mô tả hài hước mà vẫn đau đớn như Nabokov đã viết trong chương 8 này. Cái nút áo ấy là một chi tiết rất giàu hình ảnh và cũng là một sự tóm tắt không thể ngắn gọn hơn về thời gian chung sống giữa Valeria và Humbert. Ngoài chuyện làm bằng kim cương giả hàm chứa ẩn ý về một cuộc hôn nhân từ bản chất đã không thật (kim cương trong văn hóa châu Âu và Mỹ luôn đi liền với hôn nhân), nó còn là hình ảnh tượng trưng cho sự tạm bợ của mối quan hệ, và cũng là lời trách móc của Humbert với vợ. Một người đàn bà vô tâm đến mức không đơm lại được cái nút áo, mà quăng vào cái hộp vỡ, thì làm sao giữ được gia đình. Nó rất dễ bị bỏ qua, nhưng với ai đọc Lolita thật kỹ, thì nó cũng là một trong những hình ảnh tuyệt đẹp mà Nabokov khéo léo sắp đặt khắp mọi nơi trong cuốn tiểu thuyết, và, theo Nabokov, là:

... những điểm bí mật, những tọa độ trong tiềm thức mà dựa trên chúng cuốn sách này đã được đồ nên — mặc dù tôi nhận thức được rất rõ ràng rằng những cảnh này cảnh khác sẽ bị đọc lướt qua hoặc không để ý đến, hoặc thậm chí chẳng bao giờ được đụng đến, bởi những kẻ bắt đầu đọc cuốn sách dưới ấn tượng rằng nó là cái gì đó từa tựa như “Hồi ký của Cô gái điếm” hoặc “Les Amours de Milord Grosvit.”

Và, thưa độc giả, xin hãy đừng bỏ qua bất cứ một từ nào, bất cứ một chi tiết nào trong Lolita.