27 September 2012

Poplar (Cây Bạch Dương)


Trong Lolita hay nhắc đến cây bạch dương, đặc biệt các chương 11, 12, 13, 14, 15 khi Humbert ở nhà Haze cùng Lolita. Loại cây này không phổ biến ở Việt Nam, nhưng rất hay thấy ở các nước châu Âu, đặc biệt là Nga. Dưới đây là một số hình ảnh cây bạch dương trong tác phẩm của các họa sỹ nổi tiếng.

Mùa thu vàng (Golden Autumn)
Isaac Levitan
1895
Oil on Canvas, 82x126cm
The Tretyakov Gallery, Moscow, Russia

Poplars at Saint-Remy
Vincent van Gogh
1889
Oil on Canvas, 62x46cm
Cleveland Museum of Art

Poplars in Summer
Claude Monet
1891
Oil on Canvas
National Museum of Western Art, Tokyo, Japan.

15 September 2012

Âm nhạc và thơ ca trong Lolita



Humbert nhiều lần dùng các thuật ngữ âm nhạc để miêu tả dục vọng của mình với Lolita, và một cảnh quan trọng, trong đó cả âm nhạc và thơ ca cùng hòa quyện, là cảnh thủ dâm trên sô pha phòng khách nhà bà Haze (mẹ Lolita), vào một sáng Chủ Nhật nắng ấm, ở chương 13. Rất thú vị, Humbert đã mô tả đoạn văn này như một màn kịch trên sân khấu, một màn trình diễn cho độc giả - những người mà sau đó thậm chí được mời tham gia (("I want my learned readers to participate in the scene I am about to replay"). Quả thực, điểm mấu chốt của màn diễn này chính là việc Humbert làm ra vẻ đang thực hiện một việc gì đó trong khi thực sự thì anh ta lại làm một việc khác hẳn. Âm nhạc giữ vai trò quan trọng trong đoạn văn này:

Main character: Humbert the Hummer. Time: Sunday morning in June. Place: sunlit living room. Props: old, candy-striped davenport, magazines, phonograph, Mexican knickknacks […]. She wore that day a pretty print dress that I had seen on her once before, ample in the skirt, tight in the bodice, short-sleeved, pink, checkered with darker pink, and, to complete the color scheme, she had painted her lips and was holding in her hollowed hands a beautiful, banal, Eden-red apple. She was not shod, however, for church. And her white Sunday purse lay discarded near the phonograph. 

Đáng ngạc nhiên là, mặc dù chiếc máy hát (phonograph) hai lần được nhắc đến trong đoạn văn này, nhưng thực sự thì chẳng có bản nhạc nào vang lên trong màn kịch. Vâng, Nabokov không bao giờ nhắc lại một yếu tố nào mà không có dụng ý. Chiếc máy hát ở đây báo hiệu rằng âm nhạc cần được chú ý đến. Quả thật, những thuật ngữ âm nhạc được nhắc đi nhắc lại suốt trong đoạn văn này. Để khơi gợi các động tác vặn vẹo cơ thể mà anh ta phải nhờ đến để thủ dâm mà không bị phát hiện ra, Humbert giải thích rằng anh ta đã "managed to attune, by a series of stealthy movements, my masked lust to her guileless limbs". Rồi sau đó Humbert tiếp tục giải thích về cách anh ta đã kín đáo thực hiện trò thủ dâm của mình như thế nào. Để che đậy phần nào những nhịp chuyển động của mình, anh ta đã ngâm nga một bài hát thịnh hành thời đó:

Having, in the course of my patter, hit upon something nicely mechanical, I recited, garbling them slightly, the words of a foolish song that was then popular—O my Carmen, my little Carmen, something, something, those something nights, and the stars, and the cars, and the bars, and the barmen; I kept repeating this automatic stuff and holding her under its special spell (spell because of the garbling), and all the while I was mortally afraid that some act of God might interrupt me, might remove the golden load in the sensation of which all my being seemed concentrated, and this anxiety forced me to work, for the first minute or so, more hastily than was consensual with deliberately modulated enjoyment. The stars that sparkled, and the cars that parkled, and the bars, and the barmen, were presently taken over by her; her voice stole and corrected the tune I had been mutilating. She was musical and apple-sweet. Her legs twitched a little as they lay across my live lap; I stroked them; there she lolled in the right-hand corner, almost asprawl, Lola the bobby-soxer, devouring her immemorial fruit, singing through its juice, losing her slipper, rubbing the heel of her slipperless foot in its sloppy anklet, against the pile of old magazines heaped on my left on the sofa—and every movement she made, every shuffle and ripple, helped me to conceal and to improve the secretsystem of tactile correspondence between beast and beauty—between my gagged, bursting beast and the beauty of her dimpled body in its innocent cotton frock. 


Lưu ý đoạn văn đầy nhạc tính, với các khúc ngắt câu dồn dập, hoàn toàn không vô tình, mà thể hiện nhịp điệu các cử động của Humbert trong lúc thủ dâm kín đáo. Từ something trong bài hát, do Humbert cố tình giả vờ quên lời, vừa làm méo mó ca từ nguyên bản, vừa cuốn hút Lolita tham gia vào trò chơi người lớn của Humbert. Something không phải là một từ cấu thành bài hát, mà nó chỉ là một chút ngâm nga mà chúng ta vẫn làm khi vừa hát vừa cố nhớ lại lời bài hát. Chính cái ngâm nga này đã là cái bẫy để Humbert Người lớn lôi kéo Lolita Trẻ con vào cuộc chơi của anh ta.

Nguyên bản bài hát trong chương 13:

O my Carmen, my little Carmen!               
Something, something those something nights,                
And the stars, and the cars, and the bars, and the barmen—               
And, O my charmin’, our dreadful fights. 
And the something town where so gaily, arm in                
Arm, we went, and our final row,                
And the gun I killed you with, O my Carmen,                
The gun I am holding now.



 Bài viết có tham khảo và lược dịch từ "Miranda: Music and Songs in Lolita, novel and film"

11 September 2012

Hoa Thanh Cúc (Cornflower)



Cornflower là một loại cây chưa có tên chính thức trong tiếng Việt, từ điển chỉ nói nó là "một loại cây dại (mọc trong ruộng ngô)"; nhưng rõ ràng là bê nguyên xi như thế qua bản dịch tiếng Việt thì... thà không dịch còn hơn!

Corflower thuộc họ Cúc, có tên khoa học là Centaurea cyanus, ngoài tên cornflower, nó còn được gọi là Bachelors button, Bluebottle, Boutonniere flower, Hurtsickle, Cyani flower. Loài hoa này hay mọc hoang dại trong các ruộng ngô, lúa,... có lẽ vì thế trong tiếng Anh, nó được gọi bằng cái tên dân dã là cornflower. Trong các văn bản tiếng Việt, khi nhắc đến nó người ta dùng rất nhiều tên tự đặt như: hoa ngô, hoa cúc áo, hoa thanh bình. 

Trong bản dịch Lolita, cornflower được dịch thành Thanh Cúc, bắt nguồn từ màu xanh biếc đặc trưng cho hoa của loài cây này, và từ việc nó thuộc họ Cúc.

Thanh Cúc là loài hoa rất được JFK (John F Kennedy yêu thích), là quốc hoa của Estonia từ năm 1968, và là biểu tượng của nhiều đảng phái, tổ chức chính trị khác.

Vài hình ảnh hoa Thanh Cúc:

Lolita: Hoa Thanh Cúc

Lolita: Hoa Thanh Cúc

Lolita: Hoa Thanh Cúc

Lolita: Hoa Thanh Cúc

7 September 2012

Ngôi nhà tuổi thơ Nabokov


Số 47, phố Bolshaya Morskaya Street, thành phố Saint-Petersburg, Liên bang Nga (Санкт-Петербург, Большая Морская улица, дом 47) là địa chỉ quen thuộc với nhiều người hâm mộ Lolita và các tác phẩm khác của nhà văn Nabokov. Hiện nay ngôi nhà tại địa chỉ này này là bảo tàng Nabokov. Nó từng thuộc sở hữu của gia đình nhà văn từ năm 1897. Vladimir Nabokov sinh ra tại ngôi nhà này vào năm 1899 và sống ở đó 18 năm đầu đời. Tháng 11 năm 1917, gia đình ông buộc phải rời bỏ Petrograd (tên hồi đó của thành phố Saint-Peterburg hiện nay). Từ ngày đó cho đến bây giờ, vẻ ngoài của ngôi nhà này hầu như không thay đổi, thậm chí số nhà cũng được giữ nguyên. 

Với Nabokov, đây là căn nhà duy nhất của ông trên toàn thế giới, vì trong cả cuộc đời lưu vong sau này ở châu Âu và Mỹ, ông không bao giờ mua bất cứ một căn nhà nào khác. 


Ngôi nhà của Nabokov ở Saint-Petersburg

Ngôi nhà của Nabokov ở Saint-Petersburg

Ngôi nhà của Nabokov ở Saint-Petersburg

Ngôi nhà của Nabokov ở Saint-Petersburg

3 September 2012

Humbert và Lolita

Lolita và Humbert trong phim Lolita 1997
Lolita và Humbert trong phim Lolita năm 1962



1 September 2012

Con búp bê vải và cuộc nói chuyện ở hàng hiên (chương 11)

Lolita Bản dịch tiếng Việt
Cảnh trong phim Lolita, 1997

Chương 11 có một đoạn tả Humbert, Lolita và Haze ngồi nói chuyện ngoài hàng hiên trong đêm tối:

Thứ Năm. Đêm qua chúng tôi ngồi ngoài hiên, cô Haze, Lolita và tôi. Chiều tàn ấm áp chậm chậm chìm vào bóng tối đắm say. Gái già vừa kể lại cực kỳ tỉ mỉ những tình tiết trong cuốn phim mà thị và L. đã xem hồi mùa đông trước. Chàng võ sỹ quyền anh đang hết sức cùng quẫn lúc chàng gặp thầy tu già tốt bụng (chính ông này từng là võ sỹ trong thời thanh niên trai tráng và vẫn còn có thể đấm gục kẻ phạm tội). Chúng tôi ngồi trên những tấm nệm chất đống trên sàn, L. ngồi giữa gái già và tôi (nàng tự chen vào, mèo con của tôi). Đến lượt mình, tôi bắt đầu bài tường thuật vui nhộn về chuyến phiêu lưu Bắc Cực của mình. Nữ thần sáng tạo dúi vào tay tôi khẩu súng săn và tôi nã đạn vào con gấu trắng làm nó ngồi phịch xuống kêu: Á! Ngay trong lúc ấy tôi cảm nhận sâu sắc là L. đâu đây thôi, lúc tôi vừa luyên thuyên vừa khoa tay múa chân trong bóng tối khoan dung và lợi dụng những cử chỉ không ai thấy được ấy để chạm vào cánh tay nàng, đôi vai nàng và con búp bê vũ nữ ba lê bằng len với vải mỏng trong suốt mà nàng đang nghịch ngợm và cứ cố đặt vào trong lòng tôi; 


Lolita Bản dịch tiếng Việt
Cảnh trong phim Lolita, 1997

Trong phim Lolita năm 1997, cảnh này được quay trên xích đu ngoài vườn. Lolita cũng ngồi giữa Humbert và Haze, cũng nghịch con búp bê,... nhưng có lẽ do quay đêm hơi khó, nên đạo diễn chuyển qua quay ban ngày, và thay vì đống nệm là cái xích đu.