Catullus

Gaius Valerius Catullus (sinh năm 84 trước CN – chết năm 54 trước CN) là nhà thơ La Mã cổ đại trong thế kỉ thứ nhất trước CN. Cho đến nay, các tác phẩm của ông vẫn rất nổi tiếng. Tuy nhiên, chưa ai có số liệu chính xác về ngày sinh và ngày mất của nhà thơ. 

Catullus sinh ở Verona, miền bắc Ý. Cha Catallus là người rất giàu có, có quan hệ thân thiết với Julius Caesar. Khi còn trẻ, Catullus lên Rome và tham gia nhóm các nhà thơ mới (neoteroi) và trở thành nhà thơ xuất sắc nhất của nhóm này. Di sản thơ ca mà Catullus để lại còn đến ngày nay gồm 116 bài thơ dài ngắn khác nhau (từ 2 câu đến 480 câu). Nổi tiếng nhất là 25 bài thơ tình viết về người đẹp Lesbia. Tên thật của Lesbia là Clodia Metelli. Theo truyền thuyết thì Lesbia là một phụ nữ đã có gia đình, xinh đẹp và đỏng đảnh, coi nhà thơ trẻ tuổi và tài năng Catullus là một người tình, nhưng Catullus thì khổ sở vì mối tình này. Trong các bài thơ của mình, Catullus miêu tả lại các giai đoạn khác nhau trong mối quan hệ giữa hai người: thuở ban đầu hân hoan, ngờ vực, chia tay, cảm giác đau đớn khổ sở khi mất nhau. Không rõ lý do tại sao họ chia tay nhau, nhưng những bài thơ của Catullus về mối quan hệ này đã thể hiện sự minh triết sâu sắc của ông. Một số bài thơ của Catullus cũng ghi lại, trực tiếp hoặc gián tiếp, mối quan hệ đồng tính luyến ái của ông với một thanh niên tên là Juventius.

Năm 56 trước CN, anh trai Catullus mất, ông viết một số bài thơ về sự kiện này. Khoảng năm 56-57 trước CN, Catullus tham gia cuộc hành trình đến Bithynia, vùng Tiểu Á trong đoàn tùy tùng của Gaius Memmius - thống đốc La Mã cai trị vùng lãnh thổ này. Catullus hy vọng nhiều vào chuyến đi này nhưng kết quả không được như mong muốn. Sự thất vọng này được thể hiện trong một số bài thơ viết về Memmius. Một năm sau, Catullus quay trở lại Roma, viết nhiều bài thơ về cuộc sống xã hội đương thời. Catullus mất ở Roma năm 30 tuổi.

Catullus at Lesbia's
Sir Lawrence Alma-Tadema

1865

Bài thơ "Gửi Lesbia" qua một số ngôn ngữ:

Ad Lesbiam

Valerii Catullus

Vivamus mea Lesbia, atque amemus,
rumoresque senum seueriorum
omnes unius aestimemus assis!
soles occidere et redire possunt:
nobis cum semel occidit breuis lux,
nox est perpetua una dormienda.
da mi basia mille, deinde centum,
dein mille altera, dein secunda centum,
deinde usque altera mille, deinde centum.
dein, cum milia multa fecerimus,
conturbabimus illa, ne sciamus,
aut ne quis malus inuidere possit,
cum tantum sciat esse basiorum.

Gửi Lesbia
Bản dịch của Nguyễn Viết Thắng

Lesbia, ta hãy sống, hãy yêu nhau
Mặc ai già cả thở dài than vắn
Ta sẽ không cho họ một cắc nào!
Mặc kệ mặt trời cứ lên rồi lặn.
Em hãy nhớ rằng ngày của ta chóng tàn
Ta về ngủ trong đêm dài vô tận.
Hãy hôn anh nghìn nụ hôn cháy bỏng
Rồi lại một nghìn, rồi lại một trăm
Còn khi đã hôn nhau cả trăm ngàn lần
Không cần biết và ta không cần đếm
Để ai ganh tỵ với ta đừng nói nhảm
Rằng hai chúng mình…
Đã hôn nhau cả vạn, cả ngàn.

Bản tiếng Anh:
Translated by Ben Johnson

Let us live, my Lesbia
and let us judge all the rumors of the old men
to be worth just one penny!
The suns are able to fall and rise:
When that brief light has fallen for us
we must sleep a never ending night.
Give me a thousand kisses, then another hundred,
then another thousand, then a second hundred,
then yet another thousand more, then another hundred.
Then, when we have made many thousands,
we will mix them all up so that we don’t know
and so that no one can be jealous of us when he finds out
how many kisses we have shared.

Bản tiếng Nga
Перевод Афанасия Фета

Жить и любить давай, о Лесбия, со мной!
За толки стариков угрюмых мы с тобой
За все их не дадим одной монеты медной.
Пускай восходит день и меркнет тенью бледной.
Для нас, как краткий день зайдёт за небосклон,
Настанет ночь одна и бесконечный сон.
Сто раз целуй меня, и тысячу, и снова
Ещё до тысячи, опять до ста другого,
До новой тысячи, до новых сот опять.
Когда же много их придётся насчитать,
Смешаем счёт тогда, чтоб мы его не знали,
Чтоб злые нам с тобой завидовать не стали,
Узнав, как много раз тебя я целовал.