Lolita, đoạn cuối chương 9, nguyên bản:
The reader will regret to learn that soon after my return to civilization I had another bout with insanity (if to melancholia and a sense of insufferable oppression that cruel term must be applied). I owe my complete restoration to a discovery I made while being treated at that particular very expensive sanatorium. I discovered there was an endless source of robust enjoyment in trifling with psychiatrists: cunningly leading them on; never letting them see that you know all the tricks of the trade; inventing for them elaborate dreams, pure classics in style (which make them, the dream-extortionists, dream and wake up shrieking); teasing them with fake "primal scenes"; and never allowing them the slightest glimpse of one's real sexual predicament. By bribing a nurse I won access to some files and discovered, with glee, cards calling me "potentially homosexual" and "totally impotent." The sport was so excellent, its results--in my case--so ruddy that I stayed on for a whole month after I was quite well (sleeping admirably and eating like a schoolgirl). And then I added another week just for the pleasure of taking on a powerful newcomer, a displaced (and, surely, deranged) celebrity, known for his knack of making patients believe they had witnessed their own conception.
Bản dịch tiếng Việt:
Độc giả sẽ thấy thương cảm khi biết rằng không lâu sau chuyến quay về thế giới văn minh tôi có cuộc vật lộn nữa với bệnh điên (nếu như định nghĩa phũ phàng này có thể áp dụng cho sự u sầu và cảm giác khao khát bị đè nén đến không thể chịu đựng nổi). Tôi hoàn toàn hồi phục nhờ vào khám phá tôi tìm được khi đang điều trị ở viện điều dưỡng đặc biệt đắt đỏ này. Tôi khám phá ra nguồn giải trí lành mạnh bất tận trong việc đùa giỡn với các bác sỹ tâm thần; khôn khéo dắt mũi họ; không bao giờ để họ thấy rằng ta biết tất cả những mánh lới nghề nghiệp; sáng tác cho họ những giấc mơ trau chuốt, phong cách thuần túy kinh điển (những thứ làm cho họ, những kẻ bóp nặn giấc mơ, mộng mị và rú lên thức giấc); trêu chọc họ bằng các “nguyên cảnh” [3] giả tạo; và không bao giờ để cho họ có ý niệm mong manh lờ mờ nào về rắc rối tình dục thực sự của bệnh nhân. Bằng cách mua chuộc cô y tá, tôi mò vào được vài hồ sơ và tìm ra, với sự thích thú, các tấm thẻ dữ liệu gọi tôi là “ có khả năng trở thành tình dục đồng giới” và “hoàn toàn liệt dương”. Trò đùa này thật là vui, kết quả của nó – với trường hợp của tôi – tuyệt đến nỗi tôi nán lại thêm cả tháng sau khi đã hoàn toàn khỏe mạnh (ngủ ngon lành và ăn như gái mới lớn). Rồi sau đó tôi nấn ná thêm một tuần nữa chỉ vì thích tranh biện với nhân vật mới tới, một kẻ lưu vong (và, chắc chắn là, bị loạn trí) nổi danh, có ảnh hưởng lớn, được biết đến vì sở trường làm cho bệnh nhân tin rằng họ đã chứng kiến sự thụ thai của chính mình.
[3]. Nguyên bản: Primal scene. Trong phân tâm học, nguyên cảnh (cảnh nguyên sơ ban đầu) là sự chứng kiến của đứa trẻ với hành vi tình dục, thường là giữa cha mẹ, gây ảnh hưởng mạnh mẽ lên sự phát triển tâm lý của đứa trẻ.
Giải thích:
Nabokov tấn công Freud và lý thuyết của ông ấy trong toàn bộ đoạn văn cuối chương 9 Lolita. Đặc biệt là những dòng văn cuối cùng, Nabokov đã châm biếm ám chỉ Freud là "một kẻ lưu vong (và, chắc chắn là, bị loạn trí) nổi danh, có ảnh hưởng lớn, được biết đến vì sở trường làm cho bệnh nhân tin rằng họ đã chứng kiến sự thụ thai của chính mình." Không muốn bình luận gì về quan điểm cá nhân này của Nabokov, tuy nhiên, đứng dưới góc độ dịch thuật, thì cần phải hiểu rõ dụng ý của nhà văn để chuyển ngữ cho chính xác. Câu văn ngắn này có hai từ rất dễ dịch sai là:
- Powerfull: Rất nhiều phương án chuyển ngữ cho từ này, nhưng theo tôi, Freud là nhà khoa học, nhà triết học, nhà tư tưởng lớn của nhân loại chứ không phải một quân nhân, doanh nhân, chính khách, nên dịch từ này thành có ảnh hưởng lớn thì đúng hơn là hùng mạnh, mạnh mẽ, thậm chí là lợi hại như một dịch giả đã làm. Từ "lợi hại" mà dành cho một vĩ nhân như Freud thì có vẻ không phù hợp.
- Displaced: Freud là người Do Thái, chịu sự kỳ thị chủng tộc lâu năm, bản thân ông cũng phải lưu vong nhiều lần. DP (Displaced Person) còn là một cụm từ phổ biến trong tiếng Anh, để chỉ những người phải xa quê hương vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Nên dịch từ này thành lưu vong. Trong bản tiếng Nga, DP còn được Nabokov châm biếm qua nghĩa Dementia Praecox (sa sút tâm trí sớm, hay còn gọi là tâm thần phân liệt. Thuật ngữ Tâm thần phân liệt (Schizophrenia) là sáng tạo vào năm 1908 của nhà tâm lý và tâm thần học Thụy Sĩ Eugen Bleuler (1857-1939), nhằm mô tả một rối loạn trước đó được biết tới với tên gọi “Dementia Praecox” (sa sút tâm trí sớm) do Emil Kraepelin định danh.)
Tham khảo bản Lolita tiếng Nga, đoạn cuối cùng của chương 9:
А после этого я ещё прикинул недельку единственно ради того, чтобы иметь удовольствие потягаться с могучим новым профессором из “перемещённых лиц”, или Ди-Пи (от “Дементии Прекокс”), очень знаменитым, который славился тем, что умел заставить больного поверить, что тот был свидетелем собственного зачатия.