Lolita tràn ngập bẫy chữ nghĩa, những câu văn, những từ đa nghĩa. Chính chúng đã tạo nên sự hấp dẫn cho tác phẩm. Nhưng chúng cũng là những thử thách mà dịch giả phải vượt qua. Nếu dịch Lolita mà bỏ qua các chỗ chơi chữ này, thì thực ra ai cũng có thể dịch được, bỏ chúng đi thì Lolita cũng chẳng hơn gì một chuyện trinh thám kèm chút chi tiết khiêu dâm nhẹ nhàng, thậm chí hơi lá cải. Ví dụ một cái bẫy nhỏ ở chương 5:
My world was split. I was aware of not one but two sexes, neither of which was mine; both would be termed female by the anatomist. But to me, through the prism of my senses, "they were as different as mist and mast."
 |
Lolita, chương 5: Mist and Mast
|
Dịch theo nghĩa đen thì "mist and mast" là "sương mù và cột buồm". Trong Lolita, hai từ này đi kèm với từ prism (lăng kính) có ý nghĩa rất hay. Nó gợi hình ảnh về sự không rõ ràng giữa hai giới tính trong Humbert, nhìn qua lăng kính, khi thì thấy cột buồm, khi thấy sương mù,... Nhìn thấy cái gì (sương mù, hay cột buồm) còn do lăng kính đặt thế nào. Humbert dường như muốn thách thức: "anh nhìn tôi ở góc độ này, thì tôi là thế này đấy; còn anh nhìn tôi từ góc độ kia, thì tôi lại là một con người khác". Ngoài ra, Nabokov chơi chữ rất tinh tế khi dùng hai danh từ chỉ khác nhau duy nhất có một nguyên âm thôi (mist, mast). Một dịch giả VN đã chuyển ngữ nó thành "gai và gái", dịch như thế hơi thô, và chỉ chyển tải được cái ý thứ hai (hai từ phát âm gần giống nhau, viết chỉ sai có một chữ), và làm mất đi ý quan trọng nhất. Phương án hay hơn là:
Tôi nhận thức thấy không chỉ một, mà là hai giới tính, chẳng cái nào là của tôi, bác sỹ giải phẫu sẽ đặt tên cả hai là nữ giới. Nhưng với tôi, qua lăng kính tri giác, "chúng khác nhau như cây và mây."
Dịch Lolita mất nhiều thời gian và tốn không ít chất xám nếu người dịch thực sự yêu văn chương và tôn thờ tiếng mẹ đẻ; nhưng đó cũng là một cuộc chơi thú vị cho người dịch tác phẩm này.