‘Mashenka’ của Nabokov: Tiểu thuyết đầu tay khởi nguồn cho những cay đắng

Mashenka ở bảo tàng Nabokov tại St. Petersburg

Bài trên Thể Thao Văn Hóa

Sau khi giới thiệu nhiều tác phẩm lớn về sau của Vladimir Nabokov, dịch giả Thiên Lương mới đây đã dịch và xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tiên của đại văn hào người Nga, Mashenka.

“Mashenka là tiểu thuyết đầu tay của tôi. Tôi bắt đầu làm việc với nó ở Berlin, ngay sau khi lập gia đình vào mùa xuân năm 1925”, Nabokov nói viết trong lời tựa cho ấn bản ở Mỹ.

Nói tới tiểu thuyết đầu tay, ít nhiều sẽ có cảm giác về sự ngây ngô, non tay. Điều này không hẳn sai, nhưng lại cũng chẳng hẳn là xấu. Đặc biệt với những nhà văn lớn, sẽ là điều thú vị dành cho độc giả khi được gặp lại họ vào thời điểm các trải nghiệm đều non mới (như Những đêm trắng của Fyodor Dostoyevsky) và nhất là, thỉnh thoảng lại có những riêng tư được gài gắm.

Mặc dù sinh thời luôn phản bác chuyện gắn tác phẩm với kinh nghiệm đời thực của tác giả, tuy nhiên, trong tiểu thuyết đầu đời đặc biệt này, bản thân Nabokov thừa nhận đã vi phạm nguyên tắc của mình: “Thiên hướng ai cũng biết của người mới vào nghề trong việc xâm phạm sự riêng tư của chính mình, bằng cách tự giới thiệu mình, hoặc một thế nhân, vào tiểu thuyết đầu tay, ít nhờ vào sự hấp dẫn của chủ đề có sẵn hơn là vào sự khuây khỏa do thoát được khỏi chính mình trước khi vươn tới những điều tốt đẹp hơn”.

Cụ thể, sẽ có những tương đồng nhất định giữa các kỷ niệm của Nabokov với nhân vật Ganin, giữa nàng Mashenka với nàng Tamara của ông và ở cả những khung cảnh làng quê giữa thực và truyện. Hơn thế nữa, Mashenka có thể coi là khởi thủy cho các nhân vật nữ trong những kiệt tác sau này của Nabokov.

Cụ thể, trong bài phỏng vấn với tạp chí Vogue, ông đã ngầm thừa nhận “mối quan hệ, nếu có, giữa nữ nhân vật đầu tiên của tôi và Ada gần đây của tôi”. Tuy không nhắc tới Lolita, tuy nhiên, độc giả dễ dàng ướm Ganin và Mashenka với chút gì đó của Humbert và Annabel. Tất cả đều kết thúc trong cay đắng.

Mashenka là bản dịch thứ 8 của dịch giả Thiên Lương

Nhưng cần phải nói rằng, dù Mashenka có những yếu tố ngây thơ, có tình tiết riêng tư, nhưng nó phần nào giống như một dạng prequel (tiền truyện), tức là đứng ở vị trí một lão làng hiện tại để giải mã quá khứ, chứ không phải người chập chững lần đầu cầm bút sáng tác.

Thật vậy, chỉ qua vài trang đầu, người hâm mộ Nabokov dễ dàng nhận ra văn phong cũng như chủ đề quen thuộc sẽ được ông khai thác sâu về sau, trong hầu hết mọi tác phẩm. Đó là khả năng sử dụng tính từ chuẩn xác, cảm thức tha hương, tàn ác với nhân vật, thậm chí thói giễu nhại Freud và đặc biệt, là những cú đánh đột ngột. Trong khi độc giả đang thư thái lang thang ở một góc phố tĩnh lặng, đẹp đẽ thì Nabokov bỗng từ đâu kéo giật họ lại vào một ngõ hẻm, nơi những cảm xúc hổ thẹn đi bỗng bị lột trần.

Mashenka, do Thiên Lương dịch, dài 176 trang, vừa ra mắt vào hè này và hiện có thể mua rộng khắp tại các tiệm sách cũng như trên các trang mua bán trực tuyến.

Thư Vĩ